دیه چیست؟

یکی از انواع مجازات های(حدود،قصاصِ،دیات،تعزیرات) می باشد که به سبب اسلامی بودن کشور ایران،وارد قوانین جزایی و کیفری ما شده است.

در واقع دیه مقدار پول مشخص شده ای است که یک شخص به جهت وارد کردن جنایت و جراحت به یک شخص دیگر چه  به شکل عمدی و چه به شکل غیرعمد پرداخت می کند.

ویژگی های مجازات دیه:

پولی بودن مجازات دیه:برخلاف سایر مجازات ها که مرتکب را متحمل حبس،شلاق خوردن و… می کند،مرتکب یا جانی با رعایت شرایط محکوم به پرداخت پول و مجازات مالی می شود.

عمدی یا غیر عمدی بودن:در غالب مجازات های کیفری نیاز به احراز سوء نیت یا قصد خاص یا عمدی بودن ارتکاب جرم می باشد،مثلا در جرم سرقت ،مرتکب باید بداند که کیف پول دیگری را در جیب خود می گذارد و می برد تا جرم سرقت محقق شود و اگر  آگاه به این موضوع نباشد ،شخص متهم مجازات نخواهد شد اما اگر شخصی عمدا یا غیر عمدی جراحتی را به کسی وارد کند یا جانش را بگیرد طبق قانون باید دیه او را بپردازد چه بداند چه نداد  این عمل جرم می باشد .

انواع دیه:

دیه نفس: زمانی  که شخصی جان یک شخص دیگر را چه به عمد یا چه غیر عمد بگیرد مکلف به پرداخت یک دیه کامل مرد یا زن می شود.

دیه اعضا:برای هر یک از اعضای بدن به نسبت یک دیه کامل مرد در قوانین اسلام مجازات تعیین شده است مثلا از بین برن هر یک از اعضای زوج بدن(مانند چشم)نصف دیه کامل مرد مقرر شده است.

منظور از دیه کامل چیست؟

بیشتر، این عبارت را در حکم و دادنامه های کیفری  مشاهده می کنید مثلاً گفته میشود ،مقدار دیه بابت فلان جراحت یک بیستم  دیه کامل یک مرد است که میزان آن  هر سال توسط رئیس قوه قضاییه اعلان می شود.

میزان دیه یک مرد کامل چقدر است؟

طبق قوانین فقهی و اسلامی میزان دیه یک مرد ۱۰۰شتر یا ‍‍۲۰۰رأس گاو یا ۱۰۰۰ رأس گوسفند یا ۱۰۰۰دست حله یمانی است.

فرق دیه و ارش چیست؟

ارش در واق همان دیه است با این تفاوت که آسیبی که به شخصی وارد شده است نوع مقدار آن محاسبه و مشخص نشده است و قاضی میزان آن را با ارجاع موضوع به کارشناس و با توجه به مقدار دیه و میزان و نوع جراحت وارد شده محاسبه می کند.

تغلیظ دیه چیست؟

در مورد تغلیظ دیه بین مردم یک شایعه وجود دارد آ‌ن هم این است که مردم فکر می کنند زمانی که دیه در ماه های حرام(ذی القعده،ذی الحجه،محرم و رجب) تغلیظ می شود به میزان نصف دیه به مقدار دیه افزوده می شود،در صورتی که تغلیظ دیه در ماه های حرام به میزان یک سوم به دیه افزوده می شود.

تصور غلطی دیگری که بین مردم وجود دارد این است که فکر می کنند هر جنایت و جراحتی شامل حکم تغلیظ دیه می شود در صورتی که این تصور کاملاً اشتباه است،تغلیظ دیه صرفاً شامل دیه نفس می شود و دیه های جراحت شامل حکم تغلیظ نمی شود.

چه سالی معیار و ملاک پرداخت دیه است؟

با توجه به حجم بسیار بالای پرونده ها در دادگستری زمان رسیدگی به یک پرونده ممکن است چندین سال طول بکشد،در مورد پرونده های مربوط به دیه نیز این موضوع کاملاً‌ صادق است،فرض کنید شخصی به طور غیر عمد مردی را در مورخه ۰۱/۰۱/۱۳۹۴ بکشد و رسیدگی به این پرونده تا صدور حکم قطعی تا تاریخ ۰۵/۰۶/۱۳۹۹ به درازا بکشد در اینجا این سوال پیش می آید که برای پرداخت دیه،نرخ کدام سال معیار و ملاک است؟سال حادثه؟سال صدور حکم قطعی؟یا سال زمان پرداخت؟

در این خصوص باید گفت ملاک پرداخت دیه حین الاداء است یعنی مورد سوم ،زمان پرداخت دیه است.

آیا دیه زن مرد یکسان شده است؟

اخیرا در فضای مجازی و رسانه ها خبری پخش شد،مبنی بر این که دیه زن و مرد مساوی شده است.

طبق نظر اسلام ،دیه یک زن نصف دیه یک مرد است به این شکل که دیه دو زن مساوی با دیه یک مرد است و این موضوع جزء مسلمات فقهی واسلامی می باشد،با توجه به این که طبق قانون اساسی،کشور ما یک کشور اسلامی است چنین موضوعی امکان ندارد،زیرا که تمام قوانین تنظیم شده توسط مجلس شورای اسلامی می بایست از فیلتر شورای نگهبان عبور عبور کند ومسلماً چنین قانونی مبنی بر مساوی شدن دیه زن مرد به تایید شورای نگهبان نخواهد رسبد.

اما با توجه به فشار های بین المللی و افکار عمومی نسبت به این موضوع،پرداخت مابه التفاوت دیه زن ومرد توسط صندوق تأمین خسارت های بدنی پرداخت می شود که این موضوع ذیل مادهه ۵۵ قانون مجازات اسلامی آمده است.پس، در واقع دیه زن مرد مساوی نشده و فقط مابه التفاوت توسط دولت پرداخت می شود.

میزان دیه زن  چقدر است؟

طبق قانون و اسلام دیه زن نیمی از مرد است بدین شکل که دیه مرد ۱۰۰ شتر است پس دیه زن ۵۰ شتر است.

آیا نصف بودن دیه زن شامل دیه کمتر  از دیه نفس می شود؟

نصف شدن دیه مخصوص دیه کامل جان یک انسان می شود و به طور کلی شامل میزان دیه اعضا نمی شود اما این موضوع یک استثنا دارد،بدین شکل که میزان دیه هر جراحت تا به یک سوم  دیه کامل یک مرد نرسد مشمول حکم  نصف شدن دیه زن نمی شود به طور مثال فرض کنید خانمی توسط همسر خود مورد ضرب و جرح قرار بگیرد و ایشان بابت زخم و جراحات خود به پزشکی قانونی مراجعه می کند،پزشکی قانونی در نظر کارشناسی خود اعلام میدارد:۱-دو درصد دیه کامل برای آسیب دیدگی دست۲-بیست درصد بابت آسیب دیدگی چشم۳-چهل درصد بابت آسیب دیدگی مو،در این فرض فقط مورد آخر یعنی ۴۰ درصد دیه بابت مو شامل حکم نصف شدن دیه زن می شود ومجموعاً ۴۲ درصد دیه کامل یک مرد به خانم تعلق می گیرد.

نرخ دیه در سال ۱۳۹۹چقدر است؟

در خصوص این موضوع،در جلسه مسولان عالی قضایی،سخنگوی قوه قضاییه نرخ دیه سال ۱۳۹۹ را در ماه های غیر حرام ۳۳۰میلیون تومان و در ماه های حرام ۴۴۰میلیون تومان اعلام شد.

با توجه به میزان دیه سال گذشته در حدود بیست درصد افزایش قیمت داشته است.

آیا دیه را می توان قسط بندی کرد؟

دیه یک ضمان مالی است به این معنی که یک بدهی مالی وپولی مانند سا یر بدهی ها محسوب می شود و رابطه جانی(آسیب زننده) و بزه دیده(آسییب دیده) مانند رابطه طلبکار و بدهکار می باشد و در صورتی که دادگاه اعسار و عدم توانایی مالی شما را احراز کند با توجه به شرایط مالی شما،اقدام به   قسط بندی دیه برای شما می کند.